En af kurdisk musiks legender, Hesen Zîrek bliver mindet forskellige steder i Kurdistan i anledning af 40 årsdagen for hans død. Læs om den udødelige stemme (artikel på soranî-kurdisk).
Hesen Zîrek le gerrekî ser qella, her ew şwêney ke qellay serdar û mizgewtî camî’a û hewzegewrey Bokanî lê hellkewtuwe, le rojî 29î mangî 11î sallî 1921 le dayik buwe. Le temenî jêr de sallîda legell çenkes le dengxoşanî Bokan le şayyekanî naw şar û gunde kanî bokan goranî wituwetwe. Le hewt û heşt sallîda berdestî misgerî û qaweçîyetî dekaw herweha xizmetî malle dewllemendekanî Bokan kirduwe. Temen 11 sallan debê ke bawkî koçî dwayî dekat û daykîşî mêrd dekatewe. Zîrek û xuşk û birakanî dekewne jiyanêkî pirr le sexlletî cya le yek. Lew sallewe hetîw demênêtewe û bo drêjey jyanî dest deka be qaweçîyetî û çawsaxî û berdestî axawatekan. Sallî 1953 bo yekem car dengî le radyoy kurdî bexdad bîstrawe. 14î gelawêjî 1958 gerrawetewe bo êran, her lew salleda legell mêdyay zendî zemawendî kirduwe. Le sallanî 1960 – 1961 le şarî slêmanî le tîpî şanoy hunerecwanekan legell sêwexan û reşoll ‘ebdulllla le şanonamekanî “bukî jêr dewarî reş” û “xesû yan ejdîha” û “terrpîr” beşdarî kirduwe. Le nêwan sallanî 1967 – 1968 le şarî Seqiz hotêlî sê estêrey hebuwe ke boxoy lewê goranî gutuwe.
Hesen Zîrek egerçî le bnemalleyekî hejar bû û le xwêndin bêbeş bellam twanî be denge naskekey xoy bbête awazê le gwêy hemû kurdêkda bizrengêtewe. Hesen Zîrek le jiyanda azarî zorî kêşa.
Jiyanî hunerî
Le mawey jyanî hunerî, zîrek derbederî zorî çêşt. Maweyek le şarekanî êran û maweyek le ‘Êraq. Le rojanî despêkî jyanî le başûrî Kurdistan, le qawexaneyek le şarî slêmanî karî dekrid. Rojêk bedem karewe le jêr lêwda goranî dexwênêt. Ew goranye û dengî be sozî zîrek hestî rêbwarêk debziwênê û ew rêbware debête hoy gorrankarî le jyanî zîrekda û rêgey bo dekatewe birrwate radyoy bexdad. Ew rêbware mam Celal (Celal Talebanî, sikirtêrî Yekyetî Nîştmanî Kurdistan û serok komarî êstay ‘Êraq) buwe. Bo maweyek le radyo Bexdad kar dekat û katê le sallî 1956 beşî kurdî radyo taran dest bekar dekat hesen zîrek bo taran bar dekat û lewê drêje be kar dedat. Zorbey berhemakanî hesen zîrek le radyo taran legell gewrekanî mosîqay êranî wek Hiseyn Yaheqî, Hesen Kesayî, Celîl Şehnaz, Cehangîr Melek û Ehmed ‘Îbadî buwe.
Hesen Zîrek egerçî leber bar û doxî estemî jyan le xwêndin bêbeş mawe, bellam twanay bêwêney le honînî şê’rî kurdî û dananî mosîqay kurdî hebû. Ew twanaye legell dengî bêwêney buwe hoy ewey ke goranîyekanî hesen zîrek le seranserî kurdistan bbête xoşewîstî cemawerî xellk. Êstakeş le şar û gundekanî Kurdistan û le mallî kurdekan gwê le goranîyekanî degîrêt.
Hesen katê le taran bû, legell wêjerî beşî kurdî radyo taran, xatûn mîdya zendî yekyan nasî û dway maweyek jiyanî hawseryan pêkhêna. Berhemî ew jyane dû kiç be nawekanî “arezû” û “sakar” bû ; Zîrek çen goranîyekî be kiçekanîda wtûtewe.
Hesen Zîrek ne le êran û ne le ‘Êraq rûy xoşîy nedî. Hellsûkewtî hkûmetî êran kêşey zorî bo dIrûsitkird. Bo nimûne diway maweyek îtir rêgeyan neda be radyo taran. Ewe dllî naskî zîrekî rencand û birryarîda çîtir negerrêtewe taran. Barî kird bo ‘Êraq bellam le bexdad destbeser kra û le bendîxane eşkence dra. Xoy degêrrêtewe ke le binmîç hellwasrawe û lêydrawe. Boye dway rizgarî rewaney êran debêtewe bellam bo çarerreşî, le êranîş sawak deygrê û eşkencey zorî deden; zîrek le şwênêk çonîyetî eşkencekan degêrrêtewe û ew gêrranewe wek yadgarî mawetewe lêy. Hesen Zîrek le nêwan sallanî 1962 ta 1964 le radyo Kirmaşan karî kirduwe. Lew maweda legell gewrekanî mosîqay ew serdeme wek Mucteba Mîrzade, Mihemed ‘Ebdulsemdî, Ekber Izedî û Behmen Pullekî karî kirduwe û ew hawkarîye buwe hoy xulqandinî berhemî wa ke wek şakarekanî mosîqay ew serdeme yadgar mawn.
Kotayî jiyan
Diwayîn sallekanî jiyanî Hesen Zîrek le nexoşî û kesasîda bû. Le şarî Bokan qawexaneyekî dana. Kemtir deyixwênd û ziyatir le nêw nizîkekan û dostdaranîda bû. Maweyekî zor azarî nexoşînî çêşt. Sallî 1971 nexoşî hêrşî bo dênê û şêrpencey cerg le ‘erdî deda û diway maweyekî zor le cêgada kewtin le 1972da le nexoşxaney şarî Bokan mallawayî le zêd û nêştmanekey deka û le ser wîstî xoy le dawênî kêwî nalleşkêne, ke derrwanête Bokan espardey dayikî nîştiman dekrêt.
